Kişi-çevre uyumu örgütsel psikolojinin önemli kavramlarından biridir. Kişilerin çalıştıkları örgüt, yaptıkları iş, içinde bulundukları takımın üyesi olan çalışma arkadaşları ve işi öğrendikleri, geri bildirim aldıkları yöneticileri ile olan uyumları, kişilerin kendileri açısından olduğu kadar örgütler açısından da önemli bir yere sahiptir. Örgütsel psikoloji alanında uyum ile ilgili yapılan araştırmalarda çevre uyumunun; iş doyumu, örgütsel vatandaşlık (örn., Cable ve DeRue, 2002; Kim, Aryee, Loi ve Kim, 2013) ve işten ayrılma (örn., Irving ve Meyer, 1994) davranışları ile ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle, kişilerin çevreyi oluşturan örgüt, iş, grup ve yönetici uyumlarının belirlenmesi ve bu uyumun, ilgili diğer örgütsel psikoloji yapılarıyla olan ilişkisi araştırmacıların her zaman ilgisini çekmektedir.
Yapılan literatür taraması ve incelemeler sonucunda Türkiye’de kişi-çevre uyumunu çeşitli açılardan ölçmeye yönelik farklı araçlar bulunduğu görülmüştür. Bunların ilki Netemeyer, Boles, MacKee ve MacMurrian (1997) tarafından geliştirilen ve Turunç ve Çelik (2012) tarafından türkçeye uyarlanan Kişi-Örgüt Uyumu Ölçeği’dir. Bir diğer ölçek ise Cable ve DeRue (2002) tarafından geliştirilen ve Behram ve Dinç (2014) tarafından dilimize uyarlanan; değerler, gereksinim-karşılama ve talep-yeterlilik uyumu olmak üzere üç boyuttan oluşan Algılanan Kişi-Örgüt Uyum Ölçeği’dir. Bu alandaki üçüncü ölçek ise Brkich, Jeffs ve Carless (2002) tarafından geliştirilen, Ayaz ve Yıldız (2018) tarafından uyarlanan Kişi-İş Uyum Ölçeği’dir.
Söz konusu bu ölçekler incelendiğinde, bu araçların kişi-çevre uyumunun boyutlardan biri olan kişi-örgüt uyumunu ele aldığı, buna karşın kişi-çevre uyumunun diğer ayaklarını oluşturan kişinin işiyle, yöneticisiyle ve grubuyla olan uyumunu değerlendirmedikleri görülmüştür. Bu boşluğu doldurmak adına, bu çalışmada Chuang, Shen, ve Judge (2016) tarafından geliştirilen ve uyumu iş, yönetici, çalışma grubu ve örgüt ekseninde ölçen Algılanan Kişi-Çevre Uyum Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması amaçlanmıştır. Bu kapsamda ölçek türkçeye çevrilmiş ve psikometrik özellikleri sınanmıştır.
Bu tez çalışması 6 bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde kişi-çevre uyumu ele alınacak, bu kavram kişi-örgüt, kişi-grup, kişi-yönetici ve kişi-iş uyumu boyutları çerçevesinde incelenecek ve her bir uyum boyutunun yol açtığı sonuçlar, araştırmanın amacı ve önemi paylaşılacaktır. İkinci bölümde; araştırmanın yöntemi, evreni, verilerin toplanması, ölçüm araçlarının detayları paylaşılacaktır. Üçüncü bölümde araştırmadan elde edilen bulgular değerlendirilecektir. Son olarak, dördüncü bölümde ise, araştırmadan elde edilen sonuçlar tartışılacak ve öneriler sunulacaktır. Beşinci bölümde çalışmaya ait ölçeğin bulunduğu ekler ve altıncı bölümde de kaynakçanın sunumu ile çalışma sonlandırılacaktır.Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de yapılacak kişi-çevre uyum araştırmalarına katkı sağlaması amacı ile Chuang, Shen ve Judge (2016) tarafından geliştirilen Algılanan Kişi-Çevre Uyum Ölçeği’nin (The Perceived Person–Environment Fit Scale-PPEFS) türkçeye uyarlanması ve psikometrik özelliklerinin sınanmasıdır.
Araştırma, Türkiye’de değişik sektörlerde faaliyet gösteren 383 beyaz yakalı çalışanın oluşturduğu katılımcı grubu ile gerçekleştirilmiştir. Yapı geçerliği sınamaları için açıklayıcı faktör analizi yürütülmüş, faktörlerin birbirleriyle ve örgütsel vatandaşlık davranışı, iş doyumu ve işten ayrılma niyeti ile olan ilişkileri incelenmiştir. Ek olarak yaklaşan geçerlik için kişi-örgüt uyumunu ölçen başka bir ölçek ile, uzaklaşan geçerlik kapsamında ise ölçeğin yaş ve cinsiyet değişkenleri ile ilişkileri test edilmiştir.
Son olarak, güvenirlik analizleri için ölçümün Cronbach Alfa içtutarlılık ve test-tekrar test durağanlık katsayıları incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar ölçeğin orjinalindeki gibi; “Kişi-Örgüt”, “Kişi-Grup”, “Kişi-Yönetici” ve “Kişi-İş” uyumu olmak üzere dört faktörlü bir yapıdan oluştuğunu, bu faktörlerin birbirleriyle ve ölçülen diğer yapılarla ilişkili olduğunu göstermiştir. Ayrıca, beklenildiği üzere, faktörlerin diğer kişi-örgüt uyum ölçeği ile ilişkileri anlamlıyken, yaş ve cinsiyet ile olan korelasyon katsayıları ise anlamsızdır. Faktörlerin Cronbach Alfa güvenirlik katsayılarının .79 ile .94 arasında değiştiği, test-tekrar test durağanlık katsayısı değerlerinin ise .90 ile .94 arasında olduğu bulunmuştur. Tüm bu bulgular Algılanan Kişi-Çevre Uyum Ölçeği’nin geçerlik ve güvenirliğine yönelik kanıtlar sunmaktadır.
KATILIMCI PROFİLİ
Katılımcıların %49’u kadın, %51 erkek olup yaş ortalamaları 39.3 yıldır (SS = 10). Bulundukları pozisyondaki çalışma deneyimleri ortalaması 4.2 yıl (SS = 4.7) olan katılımcılar, ortalama 5.5 yıldır (SS = 6.5) aynı kurumda çalışmaktadırlar. Katılımcıların iş deneyimleri ortalama 14.3 yıl (SS = 8.5), yöneticileri ile birlikte çalışma ortalaması ise 3 yıldır (SS = 3.2). Katılımcıların diğer demografik bilgilerine ait veriler aşağıda, Tablo 1’de verilmiştir.
Katılımcıların eğitimlerine bakıldığında; 230 kişinin (%60.1) üniversite mezunu, 146 kişinin (%38.1) lisanüstü, 7 kişinin de (%1.8) lise mezunu olduğu görülmektedir. Katılımcılar sektör bazında incelendiğinde, 58 kişinin bilişim (%15.1), 58 kişinin (%15.1) insan kaynakları, eğitim ve danışmanlık sektörlerinde, 55 kişinin (%14,4) hizmet, 50 kişinin (%13.1) sanayi ve üretim, 37 kişinin (%9.7) bankacılık, finans ve sigorta, 25 kişinin (%6,5) basın yayın ve reklamcılık sektörlerinde istihdam ettikleri ve 25 kişinin de (%26,1) farklı sektörlere ait beyaz yakalılar olduğu görülmektedir. Katılımcıların çalıştıkları bölümler incelendiğinde; en büyük oranın 128 kişi ile (%33,4) insan kaynaklarında çalışanlar olduğu görülmektedir. 53 kişi (%13,8) ile satış ve pazarlama bölümü çalışanlarını, 49 kişi (%12,8) ile yazılım bölümlerinde çalışanlar izlemektedir.
Katılımcılar unvan bazında incelendiğinde ise; en büyük örneklemi 131 kişi (%34.2) ile yönetici müdür unvanları oluşturmaktadır. Uzmanlar ise 64 (%16,7) ile yöneticileri takip etmektedir.
